Nieświadomość jednostkowa

Pod kruchą powłoką świadomości czuwania kryje się nieświadomość – ponadczasowa matryca, z której w każdej generacji na nowo powstaje świadomość. Pod tą warstwą świadomości kryje się nieświadomość jednostkowa, której charakter określa przeszłość jednostki. Treścią owej warstwy psychiki, która odpowiada pojęciu nieświadomość Freuda, są doświadczenia nabyte przez jednostkę w ciągu życia. Niektóre spośród nich zostały całkowicie wyparte, niektóre zostały po prostu zapomniane z powodu przeciążenia zmysłów lub obojętności jednostki. Do treści nieświadomości jednostkowej należą również kompleksy – emocjonalnie zabarwione idee, które uległy oddzieleniu jako rezultat doświadczeń traumatycznych lub sprzecznych tendencji i które ułatwiają lub utrudniają świadome funkcjonowanie. Kompleks – na przykład związany z pojęciem matki – może stać się autonomiczną i cząstkową osobowością, żyjącą własnym życiem oraz przenikającą uczucia, myśli i działania. Choć zwykle kompleksy działają niekorzystnie i szkodliwie, mogą wpływać pozytywnie, na przykład popychając człowieka do poszukiwania nowych możliwości.

Źródło: Psychologia Religii, Paweł Socha, WsiP, Warszawa 1999