Życie Kazimierza Dąbrowskiego

źródło: wikipedia

Zakres materiału szkoły powszechnej opanował w domu rodziców, w majątku Klarowo k. Lublina, potem uczył się w Prywatnym Męskim Gimnazjum im. Stefana Batorego w Lublinie (tzw. "Szkoła Lubelska", 1916-1921) i będąc uczniem już studiował jako wolontariusz polonistykę na Uniwersytecie Lubelskim (od 1928 KUL), gdzie zetknął się z wybitnymi uczonymi m. innymi o. Jackiem Woronieckim, a następnie po maturze studiował medycynę - na UW w Warszawie, na UAM w Poznaniu i na Uniwersytecie w Genewie. Studiował równolegle psychologię na UAM w Poznaniu a następnie w Instytucie J.J. Rousseau w Genewie pod kierownictwem, J. Claparede`a i Jeana Piageta.

Pierwsze idee teorii dezintegracji pozytywnej można znaleźć już w pracy doktorskiej K. Dąbrowskiego pt. „Les conditions psychologique du suicide” (Geneve 1929), w której autor posługuje się pojęciem dezagregacji psychicznej, jak też w rozprawie „Podstawy psychologiczne samodręczenia /automutylacji” (Warszawa 1934). Idee te zostały rozwinięte w pracach w dziedzinie higieny psychicznej, która łączyła wyniki różnych nauk szczegółowych o człowieku.

Kazimierz Dąbrowski był człowiekiem, który dążył do poznania tajemnicy egzystencji i rozwoju ludzkiego różnymi drogami. Studiował polonistykę, filozofię, psychologię, medycynę, a także teologię, Specjalizował się w psychiatrii, psychopatologii, psychoanalizie, neurologii, neuropsychiatrii, higieny psychicznej. W czasie nauki w gimnazjum w Lublinie, jednym z jego nauczycieli był Roman Ingarden, a na Uniwersytecie Lubelskim o. J. Woroniecki. Na Uniwersytecie Poznańskim, K. Dąbrowski studiował u S. Błachowskiego, F. Znanieckiego i Cz. Znamierowskiego (1924-1926). Na studiach medycznych w Uniwersytecie Warszawskim (1926-1927) Dąbrowski miał kontakt z jednym z najwybitniejszych neurologów i psychiatrów - J. Mazurkiewiczem, zaś w Uniwersytecie Genewskim studiował u E. Claparede'a, którego asystentem został po ukończeniu studiów oraz u P. Boveta, F. Naville`a i M. Rocha.

Obronił dwa doktoraty z medycyny (Genewa) i z psychologii (Poznań).

W 1929 Dąbrowski obronił doktorat z medycyny na Uniwersytecie w Genewie w zakresie medycyny sądowej u prof. F. Naville`a, który był później jednym z niezależnych ekspertów europejskich, badających zbrodnię katyńską. Potem podjął studia podyplomowe w zakresie psychologii, psychopatologii dziecka i wychowania moralnego. W Instytucie J. J. Rousseau zetknął się między innymi z J. Piagetem, który był najpierw asystentem, a potem następcą E. Claparede`a. Po powrocie do kraju obronił doktorat z psychologii na Uniwersytecie Poznańskim u S. Błachowskiego (1931), a następnie podjął krótką analizę szkoleniową w Instytucie Aktywnej Psychoanalizy w Wiedniu u W. Stekla, studia podyplomowe w zakresie neurologii u O. Mahrburga, psychologii rozwojowej u K. Buehlera i Ch. Buehler oraz studia internistyczno-neurologiczne u W. Schesingera (1932-1934).

Następny etap to pobyt w Harwardzie (1934), w School of Public Health i praktyka kliniczna w szpitalu psychiatrycznym w Bostonie u Macfie Campbela i W. Healy oraz staż w Johns Hopkins University w klinice u Adolfa Mayera. W tym samym roku odbywa także staż w Klinice Neuropsychiatrii Dziecięcej u G. Heyera i w Instytucie Profilaktyki Psychicznej i Psychologii Stosowanej u J. Lahy i P. Janeta. Ostatecznie habilitował się w zakresie psychopatologii dziecka u J. Claparede'a i pracował u niego jako privat-dozent. Habilitację z zakresu psychiatrii dziecięcej przeprowadził na Uniwersytecie Wrocławskim w roku 1948, ale została ona zatwierdzona dopiero po zmianach politycznych w 1956.

Przed 1939 Dąbrowski był dyrektorem Instytutu Higieny Psychicznej, na które środki otrzymał między innymi z Fundacji Rockefellera. W czasie okupacji hitlerowskiej pracował z Zagórzu k. Warszawy, gdzie prowadził sanatorium dla dzieci i gdzie przechowywano wiele dzieci z warszawskiego getta. Tam też powstało tajne studium higieny psychicznej i psychoterapii, na bazie którego powstała później Wyższa Szkoła Higieny Psychicznej w Warszawie. Pracowało tam wiele wybitnych lekarzy, psychologów, pedagogów i duchownych. WSHP została zlikwidowana w okresie szczytowego stalinizmu i nigdy się nie odrodziła. Pewne inicjatywy na polu higieny psychicznej podejmowane były w Polskim Towarzystwie Higieny Psychicznej.

Ciekawym epizodem mogą być studia teologiczne na Uniwersytecie Warszawskim (1937-1938), które - gdy władze wydziału zorientowały się kim jest student - zostały przerwane i Dąbrowski został poproszony o prowadzenie zajęć w zakresie higieny psychicznej.

Po II wojnie światowej odbył jeszcze półroczne studia badawcze w USA (1948-1949) w zakresie neuropsychiatrii, higieny psychicznej i psychiatrii dziecięcej na uniwersytetach: New York, Illinois, Harward oraz dwumiesięczny pobyt w Centre National de Recherches Scientifiques, w Szpitalu H. Roussel oraz uczęszczał na wykłady w Klinice Psychiatrii Dziecięcej u L. Michaux.

W latach 50. Dąbrowski nie mógł uczestniczyć w życiu naukowym w tej samej skali. Pracował jako lekarz w sanatorium dla dzieci chorych na gruźlicę w Rabce i jako psychiatra w różnych szpitalach. Do Warszawy mógł powrócić dopiero po zmianach polityczno-społecznych, jakie zaszły w 1956. Powrócił do Zagórza pod Warszawą, do miejsca, w którym spędził okres okupacji, pracując jako lekarz i wykładowca, kształcący kadry w zakresie higieny psychicznej.

Kazimierz Dąbrowski był przede wszystkim związany z ideą higieny psychicznej, bazującej na interdyscyplinarnie ujmowanych wynikach badań nauk szczegółowych. Idee te miały się materializować w Państwowym Instytucie Higieny Psychicznej, w Wyższej Szkole Higieny Psychicznej czy w Polskim Towarzystwie Higieny Psychicznej. Instytucje te zlikwidowane w latach 50. nie odrodziły się, a idee, które były przez nie rozwijane przedstawiane bywają dziś w krajach zachodnich jako nowe.

Pewien impuls dla zainteresowania się teorią dezintegracji pozytywnej w środowiskach humanistów w Polsce dała lista najwybitniejszych psychologów i psychiatrów w historii nauki, opublikowana w listopadowym numerze z 1967 w czasopiśmie „Psychology Today”, na której znalazło się nazwisko Dąbrowskiego. Został on tam umieszczony głównie za sformułowanie teorii dezintegracji pozytywnej, a w szczególności za ukazanie pozytywnych aspektów zaburzeń psychicznych, jako mechanizmów rozwojowych. To zaś, co uznane zostało za rewolucyjne, dotyczy wskazania na pozytywne dynamizmy rozwojowe, które mogą krystalizować się w strukturze niektórych psychoz. Stanowisko Dąbrowskiego jest bardziej radykalne niż poglądy R. Lainga, czy T. Szasza.

Abraham Maslow zaproponował Dąbrowskiemu objęcie honorowej profesury na Uniwersytecie w Cincinnati. Do objęcia stanowiska nie doszło z przyczyn rodzinnych.

Jego grób znajduje się na niewielkiej polanie w lesie niedaleko Zameczka - części ośrodka w Zagórzu koło Warszawy, w którym pracował.